-
1 чуалту
перех.1) пу́тать, запу́тывать/запу́тать, спу́тывать/спу́татьҗепне чуалту — спу́тать ни́тки
2) лохма́тить, взлохма́чивать/взлохма́тить (волосы, бороду)3) усложня́ть/усложни́ть, осложня́ть/осложни́ть какой-л. (вопрос, дело, задачу)4) наруша́ть, сбива́ть поря́док расположе́ния, сле́дования чего-л., спу́тать, перепу́тать (ряды, листы рукописей и т. п.)5) перен. мути́ть, помути́ть, пу́тать, спу́тать, перепу́татьзиһенен чуалту — сбива́ть с то́лку
уйларын чуалту — расстро́ить мы́сли
• -
2 чуалту
глв разн зн путать; перепутывать -
3 зиһен чуалту
= зиһен таркату сбить, спу́тать, сбить с то́лку -
4 аң
сущ.1) в разн. знач. созна́ние (общественное, классовое, политическое, развитое, отсталое; рабочего, крестьянина, молодёжи); ра́зум (высший, активный, первобытного человека); ум; рассу́докаң эшчәнлеге — де́ятельность ра́зума (ума́, рассу́дка)
аналитик аң — аналити́ческий ум
гражданлык аңы — гражда́нское созна́ние
материя беренчел, аң икенчел — мате́рия перви́чна, созна́ние втори́чно
аның үпкә хисе томалаган аңын — чу́вство оби́ды в нём застла́ло ра́зум
2) в функ. сказ. аңында в созна́нии, в своём (здра́вом) уме́, в по́лном (здра́вом) рассу́дке (кто-л. перед смертью)•- аңнан язганчы
- аңнан язар дәрәҗәдә
- аңнан язу
- аңы юк••аң җитмәслек — см. акыл җитмәслек
аң сыйдырмау — см. акылга сыймау
аңга зыян килү — см. акылга җиңеләю
аңга сыймау — см. акылга сыймау
аңны бутау (буташтыру, чуалту) — одурма́нивать/одурма́нить ( кого) || одурма́нивание
- аң бул- аңга килү
- аңга китерү
- аңны җыю -
5 зиһен
сущ.1) ум, ра́зум, рассу́док; сообрази́тельностьзиһен е таза — име́ет здра́вый ум, в здра́вом уме́
зиһен е ачык (у него) — я́сный ум
зиһен е булса, эшкә тиз өйрәнер — е́сли есть сообрази́тельность, то бы́стро нау́чится рабо́тать
2) созна́ние, рассу́докзиһен томанлану — затемне́ние созна́ния
зиһен ен томалау — застила́ть рассу́док
3) мысль; ду́ма; голова́зиһен е башка эшләр белән мәшгуль — голова́ занята́ други́ми дела́ми
зиһен ен читкә бору — отвле́чь (от какой-л.) мы́сли
4) па́мятьзиһен е юк — у него́ нет па́мяти
зиһен дә тоту — храни́ть в па́мяти
•- зиһен ачыклыгы
- зиһен ачылу
- зиһен арту
- зиһен йөртү
- зиһен китү
- зиһен туплау
- зиһен чуалту
- зиһен таркату
- зиһен чуалу
- зиһен таркалу
- зиһен гә алу
- зиһен гә алыну
- не җыю
- зиһен нән китмәү
- зиһен нән чыгару
- зиһен нән чыгу -
6 зиһен таркату
-
7 йомгак
I сущ.прям.; перен. клубо́кҗеп йомгагы — клубо́к ни́ток
җепне орчыктан йомгакка чорнау — намота́ть ни́тки с веретена́ в клубо́к
төтен йомгагы — клубо́к ды́ма
фикерләр йомгагы — клубо́к мы́слей
җинаятьләр йомгагы — клубо́к преступле́ний
II сущ.елан йомгак кебек бөгәрләнгән — змея́ свила́сь клубко́м
ито́г, результа́т; заключе́ние, обобще́ние || заключи́тельныйконкурс йомгаклары — ито́ги ко́нкурса
ярыш йомгаклары — результа́ты соревнова́ния
эш йомгакларын тикшерү — прове́рить результа́ты (ито́ги) рабо́ты
китапның "Йомгак" бүлеге — разде́л "Заключе́ние" в кни́ге
исәп-хисап йомгагы — результа́ты подсчёта
әйтелгәннәргә кыскача йомгак — кра́ткое заключе́ние к ска́занному
- йомгак ясап куюйомгак сүзе белән чыгу — вы́ступить с заключи́тельным сло́вом
••йомгакны чуалту — запу́тывать/запу́тать де́ло
йомгакның очы — суть какого-л. де́ла, вопро́са (букв. ко́нчик клубка́)
- йомгакны чишүйомгакның очын югалту (яшерү) — спря́тать концы́ (в во́ду); запу́тать клубо́к
-
8 киләп
сущ.1) снова́льня, снова́лка, снова́льный стан || снова́льный2) мото́к (единица измерения пряжи, около трёх метров)бер киләп җеп — мото́к пря́жи
•- киләп сару••киләбен чуалту — сбить с то́лку
киләп сарып йөрү — снова́ть, слоня́ться без де́ла, проха́живаться
-
9 мыек
сущ.1) усы́, ус, у́сики уменьш.мыек җиткерү (үстерү) — отра́щивать усы́
кара мыек — чёрные усы́
мыекларны тырпайту — топо́рщить усы́
2) разг. челове́к с больши́ми уса́ми, уса́тый челове́к, уса́чбер кара мыек килеп керде — зашёл челове́к с чёрными уса́ми
теге мыекны яңадан очратмадык — того́ усача́ (уса́того челове́ка) бо́льше не встре́тили
3) спец. усы́, у́сики (у растений, животных, насекомых)мыек мәчедә дә бар — (погов.) усы́ и у ко́шки есть
морж мыегы — усы́ моржа́
кама мыегы — усы́ вы́дры
бакча җиләге мыек белән үрчетелә — садо́вые я́годы размножа́ются у́сиками (уса́ми)
мыек астыннан көлү (көлеп кую) — ухмыльну́ться, слегка́ улыбну́ться; усмехну́ться в усы́
••мыек та чыкмаган — ещё мо́лод, зе́лен
мыек тибү — стать совершенноле́тним, достичь совершенноле́тия
мыек чуалту — беспоко́ить, обеспоко́ить, создава́ть/созда́ть ли́шние хло́поты
- мыек күпертүмыекка урау (чорнау) — намота́ть себе́ на ус; закрепи́ть в па́мяти, запо́мнить
- мыек та селкетмәү
- мыек чуалу
- мыек чыгу -
10 чәбәләндерү
перех.; прям.; перен.запу́тывать/запу́тать, спу́тывать/спу́тать, пу́тать; см. тж. чуалтубауны чәбәләндерү — запу́тать верёвку
фикерне чәбәләндерү — запу́тывать мы́сли
-
11 чияләндерү
-
12 чуаландыру
перех.; диал.; см. чуалту 1) -
13 эш
сущ.1) в разн. знач. рабо́та, де́ятельность, заня́тие, труд, де́ло || рабо́чий, трудово́йэшкә алу — приня́ть на рабо́ту
эшкә башлау (керешү) — приступи́ть к рабо́те (заня́тиям); принима́ться за де́ло
эш белән тәэмин итү — обеспе́чивать рабо́той
төзелеш эшләре — строи́тельные рабо́ты
урып-җыю эшләре — убо́рочные рабо́ты
тикшерү эшләре — иссле́довательские труды́
эшеннән бүлү (бүлдерү) — оторва́ть от рабо́ты (де́ла, заня́тия)
йорт эшләре — рабо́ты (дела́) по до́му (хозя́йству)
файдалы эш белән шөгыльләнү — занима́ться поле́зным трудо́м
эш кораллары — ору́дия труда́
эш шартлары — усло́вия труда́
эш вакыты — рабо́чее вре́мя
эш бүлмәсе — рабо́чий кабине́т
эш дәрте — трудово́й энтузиа́зм
эш башында мактанма, эш беткәч мактан — погов. не хвали́сь нача́лом де́ла, хвали́сь его́ концо́м
эш беткәч уйнарга ярый — погов. ко́нчил де́ло, гуля́й сме́ло
эше юкның ашы юк — кто без рабо́ты, тот без хле́ба
эшләрең уңышлы булсын! — пусть дела́ твои́ бу́дут уда́чными
2) де́ло, положе́ние, обстано́вка, обстоя́тельствоэшләр ничек? — как дела́?
эш җайланды — де́ло (положе́ние) ула́дилось
эшләр катлауланды — обстано́вка осложни́лась
кеше эшенә катнашмау — не вме́шиваться в чужи́е дела́
эш шуңа бара — де́ло идёт к э́тому
3) де́ло, вопро́с, пробле́маэш әле хәл ителмәгән — де́ло (вопро́с) ещё не решено́
җир эшләре идарәсе — управле́ние земе́льными дела́ми
эш белән килү — прийти́ по де́лу
финанс эшләре — фина́нсовые дела́ (пробле́мы)
эшне тыныч юл белән хәл итү — ула́дить де́ло (вопро́с) ми́рным путём
эшкә рәсми төс бирү — прида́ть де́лу официа́льный хара́ктер
4)а) профе́ссия, заня́тие, слу́жба || служе́бныйнинди эштә эшлисең? — что у тебя́ за слу́жба (профе́ссия)?
эшеннән алу — снять с рабо́ты, отстрани́ть от слу́жбы
укытучылык эше — профе́ссия учи́теля
хәрби эшкә күчерү — перевести́ на вое́нную слу́жбу
эш адресы — служе́бный а́дрес
эш телефоны — служе́бный телефо́н
б) до́лжность, постҗаваплы эштә эшләү — занима́ть отве́тственную до́лжность
директорлык эшенә билгеләү — назна́чить на пост дире́ктора
5) де́ло, де́йствие, пра́ктикаэш нәрсә күрсәтер — что пока́жет пра́ктика (де́ло)
сүз түгел, конкрет эш кирәк — нужны́ не слова́, а конкре́тные дела́ (де́йствия)
эштә сынау — прове́рить в де́ле (на пра́ктике)
6)а) рабо́та, произведе́ние, изде́лиекүргәзмәдә рәссамның яңа эшләре — на вы́ставке но́вые рабо́ты (произведе́ния) худо́жника
кул эшләре — ручны́е изде́лия
фәнни-тикшеренү эше — нау́чно-иссле́довательская рабо́та
диплом эше — дипло́мная рабо́та
б) произво́дствотире эшкәртү эше — коже́венное произво́дство
Бохара келәмчеләре эше — произво́дство буха́рских ковро́вщиков
7) собы́тие, происше́ствие, слу́чай, де́локөтелмәгән эш килеп чыгу — случи́лось непредви́денное де́ло (происше́ствие)
күз алдында булган эш — слу́чай, происше́дший на глаза́х; слу́чай, кото́рый произошёл (в его́) прису́тствии
эш кичкә таба булды — де́ло бы́ло бли́же к ве́черу
бу эшкә аның катнашы юк — он не име́ет отноше́ния к э́тому происше́ствию
8) юр. де́ло || делово́йҗинаять эше — уголо́вное де́ло
суд эшләре материаллары — материа́лы суде́бных дел
эш хаты — делово́е письмо́
9) высок.; юр. дея́ние, де́йствие; де́ло, посту́покерак бабаларыбызның эшләре — дея́ния на́ших далёких пре́дков
бөек эшләр — вели́кие дея́ния
егет эшеннән беленер — погов. мо́лодец узнаётся по посту́пкам (дела́м)
явыз эш — зловре́дный посту́пок
10) лингв. де́йствие, проце́ссэшнең билгесен белдерү — ука́зывать при́знак де́йствия
•- эш атнасы
- эш аты
- эш башында торучы
- эш белән мавыгу
- эш берәмлеге
- эш вакыты
- эш кәгазьләре
- эш киеме
- эш көне
- эш көче
- эш кылу
- эш остасы
- эш өстәле
- эш сәгате
- эш сөюче
- эш ташлау
- эш ташлаучы
- эш хайваны
- эш терлеге
- эш хакы
- эш ялы
- эш хуҗасы
- эшкә алыну
- эшкә тотыну
- эшкә сәләтле
- эшкә сәләтлелек
- эшнең башы
- эшсез булу
- эшсез калу
- эштән куу
- эштән чөю
- эштән чыгару
- эштән чыгу
- эш башында
- эш башыннан
- эш белү
- эш бетерү
- эш итү
- эш йөртү
- эш кузгату
- эш күтәрү
- эш кулы
- эш куллары
- эш күрсәтү
- эш күрү
- эш кыру
- эш өсте
- эш сөю
- эш торгынлыгы
- эшкә ашмаслык
- эшкә ашыру
- эшкә ашу
- эшкә җигү
- эшкә кертү
- эшкә тарту
- эшкә катнаштыру
- эшкә җәлеп итү
- эшкә яраклы
- эшкә яраксыз
- эшкә ярау••эш алга бармау — дела́ (де́ло) ни с ме́ста, де́ло стои́т на ме́сте
эш анда түгел — де́ло не в э́том
эш (майлагандай) бара — де́ло идёт (как по ма́слу), де́ло пошло́
эш барып чыкмау — не получа́ться, быть безрезульта́тным
эш башка — де́ло друго́е (ино́е)
эш баштан ашкан — см. эш бугаздан
эш башы — хозя́ин, организа́тор де́ла
эш башына кую (менгерү) — поста́вить у руково́дства, назна́чить на руководя́щий пост
эш булдыру — быть уме́лым/предприи́мчивым, быть смека́листым (иску́сным) в рабо́те; уме́ть провора́чивать дела́
эш булсын дип — добросо́вестно; на со́весть (де́лать, рабо́тать); не за страх, а на со́весть
эш бүрттерү — пока́зывать вид де́льного челове́ка
эш җайда — всё в поря́дке; дела́ иду́т хорошо́
эш калдырып — впусту́ю, по́пусту
эш качмас — рабо́та подождёт; рабо́та не волк, в лес не убежи́т
эш мөшкел (начар, харап, хөрти, яман, шәптән түгел) — дела́ пло́хи, де́ло дрянь, де́ло таба́к прост.
эш муеннан — см. эш бугаздан
эш нәрсәдә (соң)? — в чём де́ло, за чем (кем) де́ло ста́ло?
эш тормас — де́ло не ста́нет (не постои́т) (за кем, чем-л.)
эш түгел — (э́то) не де́ло, су́щий пустя́к; па́ра пустяко́в; плёвое де́ло прост.
эш тыгызга килү (терәлү) — станови́ться/стать ту́го
эш узган (үткән) — уже́ по́здно, слу́чай (моме́нт) упу́щен, всё ко́нчено
эш (китереп) чыгару — завари́ть ка́шу; затева́ть (что-л.); вызыва́ть/вы́звать ли́шние хло́поты
эш чыгара алмау — зава́ливать/завали́ть де́ло
эш эшләү — де́ло де́лать
эш эштән үткән (узган) — де́ло уже́ сде́лано; вопро́с уже́ разрешён
эш юктан (эш булсын дип) — от не́чего де́лать
эш ясау — наде́лать хлопо́т (дел)
эше беткән — (его́) пе́сенка спе́та, (его́) ка́рта би́та, ему́ кры́шка прост.
эше көлеп тора — отли́чная рабо́та
эшем иясе (кешесе) — ирон. работя́га, трудя́га
эшем(не) кырган кешедәй — ирон. бу́дто го́ры свороти́л
эшен китерү — редко всы́пать (кому-л.) проучи́ть; показа́ть ку́зькину мать прост.
эшең бетте, кодагый — и де́лу коне́ц
эшең түгел — не твоё де́ло, не твоего́ ума́ де́ло
эшкә салкын карау — манки́ровать рабо́той
эшкә чуму — уйти́ (погрузи́ться) в рабо́ту; погрузи́ться в (какое-л.) заня́тие
эшкә ярату — пусти́ть (употреби́ть) в де́ло
аның эше харап — де́ло его́ труба́
эшне бетерү — разде́латься (с кем, чем-л.)
эшне бозу (сүтү, җимерү) — расстро́ить (испо́ртить), испога́нить прост. развали́ть, разла́дить де́ло; завари́ть ка́шу
эшне бутау (буташтыру, чуалту) — запу́тать де́ло, запу́тать ка́рты, замета́ть следы́
эшне зурга җибәрү — раздува́ть, сгуща́ть кра́ски; де́лать из му́хи слона́
эшне аңлау — разбира́ться в де́ле; быть све́дущим (компете́нтным) ( в чём); знать (понима́ть) толк ( в чём)
эштә исә — на де́ле, на са́мом де́ле
эштә сыналган — испы́танный в де́ле
эштән калдыру — меша́ть рабо́тать, отвлека́ть от рабо́ты
эштән чыгарып — на всю кату́шку; в пух и прах (бить, ругать)
- эш башына менүэштән чыгып йөрү — прост. опуска́ться/опусти́ться; теря́ть/потеря́ть челове́ческий о́блик
- эш бугаздан
- эш бугазга терәлгән
- эш каеру
- эш майтару
- эш пешү
- эш терәлү
- эш төшү
- эшен белү
- эшен бетерү
- эштән чыгып
См. также в других словарях:
чуалту — 1. Бәйләндерү, чияләндерү, төенләндерү; бутау 2. Берәр эш белән йөрергә ирек кую 3. Кыенлаштыру, катлауландыру; бутау (эшне һ. б. ш.) 4. Бәйләнешен, ачыклыгын югалту (фикернең, уйның һ. б. ш.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бутау — I. 1. Төрле төрдән булган нәрсәләрне аралаштыру, болгату 2. Әйберләрнең үзара урнашу тәртибен бозу; чуалту. Катлауландыру, аңлау төшенү өчен кыенлаштыру, чуалту (мәсьәләне, эшне һ. б.) 3. (Исемне, кешене берәр күңелсез эшкә һ. б.) катнаштыру,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чәбәләндерү — 1. Тәртипсез хәлгә китерү, чуалту чәчне ч. 2. күч. Бәйләнешен югалту, чуалту (фикернең, уйның һ. б. ш.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
адаштыру — 1. Берәр кешене ялгыш юлдан җибәрү, хайванны ул кире кайта алмас җиргә илтеп ташлап калдыру 2. Юлдан читкә җибәрү, юлдан яздыру. күч. Ялгыш, начар юлга кертү 3. күч. Зиһен, уй фикер, хисап кебек нәрсәләрне бик нык чуалту тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бозу — 1. Яраксыз итү, начарландыру. Вату, җимерү 2. Башкачарак итеп яңадан тегү, кору, ясау өчен сүтү, җимерү 3. Сызып ташлау, бетерү, юкка чыгару (язу сызу тур.) 4. Бөтен, башланмаган әйберне башлау, бүлгәләү каз б. 6. Ялгыш итеп үзгәртү көйне б. 7.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
болгату — (БОЛГАТКЫЧ) – 1. Сыеклыкны яки чәчелә һәм коела торган башка әйберләрне берәр нәрсә ярдәмендә катнаштыру, туглау. Бер төрдәге әйберләрне аралаштыру. сөйл. Пешерү боламык б. 2. Тәртибен чуалту, аңлаешсыз итү 3. Котырту, тәртипсезлек тудыру, гауга … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
оештыру — (ОЕШТЫРЫЛУ) – 1. Иҗтимагый характердагы берәр оешма булдыру, төзү, шуңа нигез салу 2. Төрле чаралар белән булдыру, гамәлгә кертү. Күмәк рәвештә нәр. б. ясау, үткәрү. күч. Нәр. б. хәстәрләү, әзерләү сый оештырырга булды 3. Туплау, берләштерү; нин … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тузгыту — 1. Берегеп, өелеп, укмашып торган нәрсәләрне тәртипсез рәв. төрле якка тарату, тәртипсез рәв. тырпайту. Җилфердәтү, туздыру 2. Билгеле бер тәртиптә торган, урнашкан нәрсәләрне тәртипсез рәв. тарату, сибү, чуалту 3. күч. Берәр төркемне кыйрату;… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
һуш — и. 1. Аң һуш югалу, һушсыз хәлдә булу 2. Акыл, уйлау сәләте һушым дөрес иде 3. Хәтер, зиһен. ҺУШ КИТҮ (АВУ) – 1) Һушны югалту, һушсыз булу 2) Аңгы миңге хәлдә булу, нәр. б. уйларлык, эшләрлек хәлдә булмау 3) Акылдан язу 4) Бик нык соклану; ис… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чияләндерү — Берәр бәйләнгән бауны, җепне чишә алмаслык хәлгә китерү, чуалту, чәбәләндерү; бик нык төенләндерү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чиялтү — Берәр бәйләнгән бауны, җепне чишә алмаслык хәлгә китерү, чуалту, чәбәләндерү; бик нык төенләндерү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге